Lex Pauka, winnaar Jan Schaeferprijs: “Wijkraad moet naar de mensen toe gaan”

Op 1 oktober had ik een uitermate gezellig gesprek met Lex Pauka. Lex is sinds 3,5 jaar voorzitter van de wijkraad Horstlanden Veldkamp. Hij ontving op 27 september van de fractie de Jan Schaeferprijs 2014 ‘voor de inzet voor het leefklimaat in de wijk Horstlanden Veldkamp en voor de wijze waarop bewoners uit alle geledingen door hem worden aangemoedigd van zich te laten horen.’

Wijkraadvernieuwing
Lex heeft begrepen dat de prijs vooral ging over hoe ze het wijkwerk aan het vernieuwen zijn. “Maar waar bestaat dan de vernieuwing uit? De wijkraad was al goed bezig en wilde luisteren naar de mensen die in de wijk woonden.”
Een enquête had een macht aan cijfers opgeleverd. Lex: “Het idee was dat je vanuit die cijfers een beeld zou kunnen schetsen van de toekomst van de wijk. Maar conclusies trekken uit de cijfers bleek buitengewoon moeilijk te zijn.”

Er bleken in de wijk verschillende inkomensgroepen te zijn met ieder hun eigen punten. “De wijkraad had met de gemeente afgesproken om een visie te ontwikkelen op de toekomst van de wijk en had daar ook geld voor gekregen.”
Lex wilde de wijkbewoners vragen wat ze van de gemeente verwachtten. “Je moet niet praten over maar met de bewoners. Vanaf een heuveltop is het lastig om te bepalen wat de bewoners fijn vinden. De wijkraad moet naar de mensen toe gaan.”

Keukentafelgesprekken
De wijkraad begon drie jaar geleden al met keukentafelgesprekken. Lex: “We vertelden in ons eigen netwerk dat we wilden praten over wonen, werken en recreëren in de wijk. Het is een wijk met 2500 voordeuren en we hebben inmiddels met zo’n 150 mensen keukentafelgesprekken gehad.
Onze conclusie daaruit is dat mensen niet één beeld van de wijk hebben.” Lex geeft aan dat er weinig ontevredenheid over het leven in de wijk is. “Er hoeft van de bewoners eigenlijk zo weinig mogelijk te veranderen, de sfeer moet vooral behouden blijven. Dat hebben we ter harte genomen.”

Pauzelandschap
Lex vertelt dat de gemeente heeft besloten dat op een plek aan Blekerstraat, waar de Robson-pyamafabriek heeft gestaan, een aantal panden gesloopt wordt en dat er tot 2018 niks gebouwd mag worden. “Toen kwamen we op het idee om daar een pauzelandschap te maken. We vroegen de bewoners wat ze daar wilden, zij noemden zaken als plekken waar de honden mochten rennen en volkstuintjes.”

De wijkbewoners wilden ook graag een speelplaats, maar niet met speeltoestellen maar met natuur. “Toen hebben we kunstenaar Filip Jonker en architect Michiel de Wit ontmoet die een tijdelijk monument in de vorm van een paviljoen gemaakt van PET-flessen. Dat wilden we wel als in ons pauzelandschap hebben. Daar was geld voor bij de provincie. Nu staat het PET-paviljoen er, daar gebeurt nu van alles vanuit de wijk. In het Robson-pand zitten inmiddels 25 kunstenaars en creatieve ondernemers.”

Nieuwe aanpak wijkraad
Lex vertelt dat de wijkraad op een andere manier werkt dan vroeger. “Eerst was het: u vraagt, wij draaien. Omdat alles nu uit het wijkbudget betaald wordt, stellen we kritische vragen over de reden van aanschaf.“ Lex legt uit dat je dan voor burgerparticipatie zorgt, omdat de aanvragers altijd met anderen in overleg moeten over de manier van financiering. “Als er nu iemand bij ons komt met een verzoek, kijken we in hoeverre dit bijdraagt aan de leefbaarheid, veiligheid en duurzaamheid van de wijk. En bij zaken als een speeltoestel moet je ook vragen wat de kinderen willen en wat de ouders en de school kunnen bijdragen. Zo kan je met een klein budget veel bereiken.”

Lex wijst erop dat niet iedereen deze aanpak fijn vindt. “We kunnen wel enthousiast doen, maar er zijn ook nog bewoners die hechten aan de oude aanpak.” De wijkraad legt mensen nu uit dat ze ook zelf dingen moeten doen. “Wij geven bijvoorbeeld 500 euro voor nieuwe plantjes maar dan moeten de mensen ze zelf planten en onderhouden. En dat vind ik niet verkeerd. Voor initiatieven moet er ook draagvlak zijn, als wijkraad moeten we daarnaar kijken.”

Sociale cohesie in de wijk
Met het beeld dat de sociale cohesie in de wijk is verbeterd is Lex het maar ten dele eens. “Dat heeft te maken met de sociale opbouw van de wijk. De bovenste laag is tevreden, maar voelt zich niet geroepen om iets te doen. In het middendeel is men meer bereid om activiteiten te ondernemen. Het deel van de wijk met de meeste sociale problemen laat zich niet zo snel horen. Terwijl we daar juist veel voor zouden kunnen betekenen. Kortom, aan de sociale samenhang valt nog heel wat aan te verbeteren.”

Uit een onderzoek kwam naar voren dat achter de 2500 voordeuren 400 bedrijven zitten. “Die bedrijven zijn vrij onzichtbaar. De ondernemers kenden elkaar ook niet, daarom hebben we als wijkraad een ondernemerscafé georganiseerd. De zeepkist was daar een belangrijk onderdeel, ondernemers vertelden in een paar minuten wat ze deden. Daaruit ontstonden mooie samenwerkingen. En daar moeten de bewoners ook vanaf weten.”

Inmiddels vindt de wijkraad dat de ondernemerscafés een project moet worden van de ondernemers zelf. Lex: “Er heeft zich een ondernemersclub gevormd. Die dient nu ook aanvragen in voor subsidie uit het wijkbudget en zorgt zelf voor de financiering van de rest. Er is dus vooral meer sociale cohesie in het middenstuk. Mensen in vergelijkbare situaties praten makkelijker met elkaar. Al kan het ook inspirerend zijn om een keer met bijvoorbeeld een vuilnisman te praten. Dat leert je met andere ogen naar de maatschappij te kijken.”

Motivatie voor werkzaamheden
Lex is voorzitter van de wijkraad geworden omdat hij iets terug wilde doen voor al het goede dat hij heeft bereikt. “Ik realiseer me als geen ander in wat voor een geweldig land we leven en wat voor een fantastische stad Enschede is. En ik denk dat als we als wijkraad zo doorgaan, de hele stad ervan kan profiteren. Elke wijk zou keukentafelgesprekken kunnen houden.”

Lex wijst op het belang van bedrijven en cultuur. “Bedrijvigheid is belangrijk voor de leefbaarheid en cultuur is belangrijk voor hoe de stad zich ontwikkelt. Op het moment vinden veel mensen werk buiten Enschede en keren pas terug als ze gestopt zijn met werken, we willen graag meer mensen hier houden. ”

De Jan Schaeferprijs
Lex was al verbaasd dat hij genomineerd was voor de Jan Schaeferprijs, maar hij had al helemaal niet verwacht dat hij zou winnen. Met de prijs heeft hij een barbecue gehouden in het pauzelandschap met alle vrijwilligers die actief zijn in de wijk. “Tenslotte hebben we die prijs met zijn allen verdiend.”